HsS_7_1

Trzebnica
1202-1810
Założenie św. Jadwigi - patronki Śląska

Osada targowa Trzebnica zyskała szczególnie na znaczeniu w roku 1202, gdy książę Henryk I za namową swojej małżonki Jadwigi z Andechs-Meran ufundował pierwszy żeński klasztor na Śląsku i zasiedlił go cysterkami z St. Theodor w Bambergu. W dokumencie założycielskim z 23 czerwca 1203 roku zostało potwierdzone, iż książę wyposażył klasztor w ogromne majątki ziemskie, dochody i przywileje, które później były jeszcze po wielokroć powiększane.
Księżna Jadwiga, która już za życia była czczona jak osoba święta, spędziła swoje wdowie lata w Trzebnicy. Całe swoje życie poświęciła dobru ludu i pogłębieniu wiary chrześcijańskiej. Po śmierci w 1243 roku została pochowana w kościele klasztornym. Jej kanonizacja została ogłoszona w roku 1267 w Viterbo/Włochy. Cześć oddawana Jadwidze jako patronce Śląska, wspierana przez zakon cysterek i dynastię Piastów, sprawiła, iż Trzebnica stała się jednym z najbardziej znaczących miejsc pielgrzymek na Śląsku.
Zbudowany w stylu romańskim i konsekrowany w 1219 roku kościół klasztorny, został w latach 1741-1789 przebudowany w stylu późnego baroku. Swoimi ogromnymi umiejętnościami wykazali się tu znakomici artyści, m.in. Franz Joseph Mangoldt, Michał Willmann i Felix Anton Scheffler.
Pod koniec XIII wieku konwent liczył 120 zakonnic. Nowicjuszki pochodziły z polskich rodzin szlacheckich oraz z mieszczaństwa nowo założonych niemieckich miast. Do roku 1515 przełożone zakonu najczęściej wywodziły się z rodu Piastów. Do klasztoru zostali włączeni wykonujący prace fizyczne bracia zakonni, którzy swoje śluby składali przed przeoryszą. Opiekę duchowną nad klasztorem cysterek w Trzebnicy sprawowało opactwo lubiąskie. Dzięki zręcznej polityce przełożonych do XV wieku powstał pokaźny majątek ziemski.
Pod wpływem reformacji klasztor wdał się w spory polityczne. Waśnie pomiędzy niemieckimi a polskimi zakonnicami o obsadę stanowiska przeoryszy doprowadziły do znacznych napięć narodowych, które trwały lata i zostały przeniesione do sfery wielkiej polityki. Król Polski, cesarz, a nawet król szwedzki Karol XII jako patron wyznawców protestantyzmu, nie byli w stanie na trwale rozwiązać tego konfliktu. Dyscyplinę klasztorną udało się przywrócić dopiero dzięki interwencji i reformom kapituły generalnej w Citeaux. Większe dochody klasztoru umożliwiły w roku 1726 wzniesienie nowego, okazałego budynku konwentu. Na nowo rozkwitło pielgrzymowanie do grobu św. Jadwigi, który w latach 1679-1680 został wspaniale przebudowany w stylu barokowym.

Cytat: „W Jadwidze z Andechs i Śląska raz jeszcze w sposób wyjątkowy spotkały się i splotły oddanie i przywództwo, altruizm i godność, jeszcze zanim zmierzające ku nowym czasom namiętne poszukiwanie samego siebie przerwało tę średniowieczną równowagę.”
Hanna-Barbara Gerl-Falkowitz: Jadwiga Śląska (1174-1243) – Europa a chrześcijaństwo”, w: Św. Jadwiga, kobieta w średniowieczu i dzisiaj; seria dzieł fundacji Guardiniego, t. 5, Berlin 1995 r., str. 19

Portret księcia Henryka I, założyciela opactwa trzebnickiego, XIX w., fot.: Roland Grisar

Klasztor Trzebnica zakonu sióstr cysterek na Dolnym Śląsku w księstwie oleśnickim, miedzioryt Friedricha Bernharda Wernera, Augsburg, ok. 1750 r.

Miniatura Swiętej Jadwigi z tzw. Kodeksu Ostrowskiego z 1353 r.

Romański portal zachodni, 1230 r.. król Dawid i królowa Bathseba. Fot.: Nicola Remig

Akt kanonizacji z 1267 roku. Archiwum Państwowe we Wrocławiu

Fragment grobu św. Jadwigi w kościele klasztornym,
fot.: Nicola Remog, 2009 r.

dalej