|
Sekularyzacja na Śląsku
„My, Fryderyk Wilhelm, z łaski Bożej Król Pruski
biorąc pod uwagę, iż
a. cele, dla których duchowne fundacje i klasztory były dotąd zakładane nie pokrywają się po części z powodemi i koniecznością czasu, po części zaś mogą być uzyskane lepiej innym sposobem;
b. wszystkie ościenne państwa postąpiły już według tych samych reguł;
c. punktualna spłata kontrybucji na rzecz Francji może być osiągnięta tylko w ten sposób;
d. tym samym pomniejszymy i tak już pokaźne wymogi co do prywatnyego majątku naszych wiernych poddanych, rozporządzamy co następuje: (...)”
fragment z „Edyktu o włączeniu wszelkich dóbr duchownych do monarchii“ [Edikt über die Einziehung sämmtlicher geistlicher Güter in der Monarchie] z dnia 30 października 1810 roku
Proces sekularyzacji rozpoczął się w Europie wraz z nastaniem epoki Oświecenia, zaś w czasie Rewolucji Francuskiej osiągnął on swe apogeum. Sekularyzacja miała na celu całkowitą separację państwa od kościoła. W istocie spowodowała ona znaczną utratę władzy przez instytucje religijne.
W jej następstwie doszło na przełomie wieków XVIII/XIX do zachwiania systemu wartości duchowych, wpływających dotychczas w znaczny sposób na kulturę życia społecznego. W dniu 24 marca 1803 roku naczelny urząd administracji prowincji zarządził przymusową kasatę większości klasztorów oraz upaństwowienie ich majątków. Według oficjalnej wersji miało to spowodować uzyskanie środków na wypłatę odszkodowań książętom świeckim za utratę ich posiadłości zagarniętych po lewej stronie Renu przez Napoleona. W rzeczywistości książęta ci wzbogacili się znacznie na koszt żyjących dawniej w ich sąsiedztwie duchownych.
Już w czasie przejęcia przez Prusy najwyższej władzy w kraju, śląskie klasztory obłożone zostały wysokimi podatkami oraz reglamentacją dóbr pozyskanych z działalności gospodarczej. Borykały się one również z coraz niższym naborem mnichów. Po przegranej wojnie z Francją, Prusy, w wyniku pokoju zawartego w Tylży w 1807 roku, zostały zobowiązane do wypłaty nadzwyczaj wysokich kontrybucji. W konsekwencji dnia 30 października 1810 roku wydano edykt zarządzający całkowitą sekularyzację w całym państwie pruskim, w tym również w prowincji Śląsk. Poprzez kasatę dóbr duchownych Król Fryderyk Wilhelm III wybrał stosunkowo łatwą do przeprowadzenia polityczną metodę, aby móc spłacić wojenne odszkodowania.
Około 80 podległych likwidacji klasztorów utraciło dobra ziemskie oraz majątki na korzyść pańswa. Duchowni zmuszeni zostali do złożenia habitów, i tym samym zostali pozbawieni praw i obowiązków, wynikających z dotychczasowego życia we wspólnocie.
Poprzez utratę swych majątków kościół poniósł olbrzymie straty. Pozbyć się musiał nie tylko panowania i praw wynikających z patronatu, lecz zarazem utracił on swe wpływy polityczne i możliwość kształtowania życia społecznego. Przywłaszczenie majątku duchownego przez zaslużonych pruskich oficerów, wysokich urzędników administracji oraz przedstawicieli śląskiej szlachty protestanckiej odmieniło całkowicie charakter władzy państwowej.
W wyniku sekularyzacji kościół okazał się wprawdzie przegranym, lecz zyskał on tym samym możliwość odrodzenia się w nowym wymiarze ideowym. Dotychczasowi bierni poddani kościelni mieli już w XIX wieku przeobrazić się w aktywnych jego członków, współtworzących nowe życie duchowe i społeczne.
|
