|
Lubiąż – nowe drogi w inne czasy, 1810-1939
Po sekularyzacji klasztoru milionowy majątek przypadł państwu, a jego łączna wartość wynosiła 995.538 talarów. Część dóbr klasztornych została przekształcona w majątki skarbu państwa, inne stały się własnością zasłużonych pruskich oficerów, wysokich urzędników administracyjnych i członków protestanckiej szlachty śląskiej. Odtąd duchowieństwo na zawsze zostało pozbawione władzy nad majątkami ziemskimi. Wiele osób zatrudnionych w klasztorze straciło pracę i popadło w biedę.
Klasztorowi i miejscowości Lubiąż przyniosło to radykalne zmiany. Wraz z odejściem mnichów, z miejscowego krajobrazu zniknął biały habit. Kościół klasztorny pozostał wprawdzie otwarty i odbywały się w nim nabożeństwa, ale był już tylko kościołem filialnym parafii św. Walentego w miasteczku Lubiąż. W walce o słynne obrazy apostołów autorstwa Willmanna mieszkańcy zwrócili się przeciwko pruskiemu komisarzowi nadzwyczajnemu Johannowi Gustavowi Gottliebowi Büschingowi (1783-1829) i uzyskali pozostawienie ich w Lubiążu. Odrzucony został również plan Büschinga wyjęcia nagrobków śląskiej rodziny książęcej z posadzki i wmurowania ich w ściany.
W roku 1837 nastąpiło przekazanie kościoła św. Jakuba parafii protestanckiej w Lubiążu.
W kwietniu 1813 roku klasztor służył jako szpital wojskowy dla 1500 rannych Rosjan. Ze względu na wielkość obiektu, korzystanie z niego na stałe okazało się nadzwyczaj trudne. Pomysł urządzenia w klasztorze cukrowni został ostatecznie zarzucony. W roku 1817 rząd prowincji postanowił założyć w klasztorze stadninę, która z czasem zyskała duże znaczenie dla hodowli koni na Śląsku.
W staraniach rządu prowincji o znalezienie odpowiedniego miejsca na lecznicę i dom opieki dla psychicznie chorych, już w roku 1812 wybór padł na Lubiąż. W 1830 roku zakład został otwarty. Zmiany dokonane we wnętrzach uczyniły nieodwracalne szkody w historycznej architekturze obiektu. W latach 1902-1910 władze Prowincji Śląsk urządziły na terenie byłego wójtostwa w miasteczku Lubiąż kolejny zakład. Szpital i dom opieki w Lubiążu aż do jego rozwiązania w latach 1941-42 miał wielkie zasługi dla psychiatrii w takich specjalnościach, jak prewencja, diagnostyka i terapia. Stadnina koni i zakład psychiatryczny były przez ponad wiek najważniejszym pracodawcą w Lubiążu.
Ze względu na dużą wartość artystyczną obiektów pruscy konserwatorzy zabytków przeprowadzili w XIX i XX wieku wiele gruntownych restauracji, na koniec w latach 1934 i 1937. Były to ostatnie zabiegi konserwatorskie na najbliższe 50 lat.
|
