HsS_1_2

Wędrówka cystersów z zachodu na wschód
1123
Osadnictwo i misja na Wschodzie

Dzięki działalności opata Bernarda z Clairvaux dokonywała się szybka ekspansja zakonu w okresie średniowiecza. Około roku 1300 cystersi byli obecni we wszystkich ważnych krajach Europy i mieli ok. 700 filii. Głównym ośrodkiem pozostawało macierzyste opactwo Cîteaux z jego najstarszymi opactwami La Ferté, Pontigny, Clairvaux i Morimond.

W XII i XIII wieku męskie klasztory cysterskie bardzo zyskały na znaczeniu dzięki swojej działalności osadniczej na ziemiach położonych na wschód od Łaby. Miały one decydujący wpływ na rozwój tych terenów, w czym wspierali ich miejscowi władcy. Obok krzewienia chrześcijaństwa wśród zamieszkujących te obszary Słowian oraz sterowania falą niemieckiego osadnictwa na wschodzie, dzięki swojej sprawności w gospodarowaniu przyczyniali się zakonnicy do stopniowej zamiany tych terenów w ziemię uprawną oraz do ich rozwoju kulturowego. Wsie klasztorne były zakładane na prawie niemieckim, wsie już istniejące rozbudowywane we wczesno-miejskie osiedla i restrukturyzowane. Zgodnie ze swoją regułą zakonną „ora et labora” cystersi znaleźli tutaj idealne miejsca dla swojej działalności.

Osadnictwo na Wschodzie, w którym oprócz zakonów brały udział wszystkie niemieckie stany, dokonywało się przede wszystkim ze względu na aspekty gospodarcze, w mniejszym stopniu polityczne. Panującym zależało również na tym, aby klasztory stały się miejscem nieustannych modlitw oraz pochówku dla nich i ich rodzin. Stąd też wspierali nowe założenia nadaniami ziemi i hojnymi przywilejami, szczególnie w odniesieniu do świadczeń na rzecz władcy. Cystersi tworzyli wzorcowe gospodarstwa rolne, wyróżniali się w leśnictwie, rozwijali sadownictwo i uprawę wina, hodowlę koni i ryb, czynili użytek ze swojej wiedzę hydrotechnicznej, zajmowali się górnictwem, tkactwem oraz innymi dziedzinami rzemiosła i stali się kreatorami kultury okresu rozwiniętego średniowiecza. Mieli oni znaczący udział w rozwoju sztuki i nauki oraz zasłynęli swoimi bibliotekami, skryptoriami i szkołami klasztornymi. „Szlakiem cysterskim” – od Burgundii do Inflant i Polski – docierało do Europy wschodniej chrześcijaństwo i kultura.

Nadreńskie opactwo Kamp obok Altenbergu stanowiło ważny, strategiczny punkt wyjścia dla planowej ekspansji zakonu na wschód. Zasiedlone w 1123 roku przez mnichów z opactwa Morimond, było Kamp pierwszym klasztorem cysterskim ówczesnego niemieckiego obszaru językowego i w okresie późnego średniowiecza uważane było za jedną z najważniejszych filii całego zakonu cystersów.

Cytat: „Niewiele pozostało w Kamp z dawnej świetności; tym bardziej zatem to, co jeszcze mamy, winno być troskliwie chronione i z należnym szacunkiem traktowane. Historia i tradycja, właściwie rozumiane, są nie tylko przeszłością, lecz przede wszystkim życiem i przestrogą dla naszych czasów i na przyszłość.” Christophus Verhallen, ojciec karmelita, Opactwo Kamp – pierwszy niemiecki klasztor cystersów dawniej i dzisiaj”, Kolonia 1967, str. 43

Herb klasztoru Morimond

Wappen der Zisterzienserabtei Kamp

Cystersi. Z: Almanach wszystkich zakonów mnisich i rycerskich wraz ze szczegółową chronologią śląskich klasztorów i konwentów, Wrocław, 1845, tabl. 26

Klasztor w Kamp, widok z lotu ptaka. Miedzioryt autorstwa E.
L. Creite, 1747 r. Muzeum Klasztorne w Kamp

Drzewo genealogiczne opactwa cystersów w Kamp, Ośrodek dokumentacji audiowizualnej Nadrenia Północna-Westfalia Düsseldorf

Dawne opactwo cystersów Salem, piec steckborneński, mnich w młynie klasztornym, fot: Inge Steinsträßer

dalej