HsS_2_1

Okoliczności sekularyzacji
XVII – XVIII w.
Dawny porządek Rzeszy zaczyna się chwiać

Właściwe znaczenie terminu „sekularyzacja” to konfiskata i korzystanie przez państwo z własności kościelnej. Wywodzi się on z łacińskiego „saeculum” (wiek, stulecie) i symbolizuje przejście od wartości ‘wiecznych’ do ‘doczesnych’.

W Europie sekularyzacja rozpoczęła się wraz z oświeceniem, a jej punkt kulminacyjny przypada na Wielką Rewolucję Francuską. Prowadziło to do znacznej utraty władzy przez instytucje religijne i do całkowitego rozdziału państwa od kościoła. Na przełomie XVIII i XIX wieku dotychczasowy porządek społeczny zaczął się chwiać.

Pod wpływem Francji doszło w Świętej Rzeszy Rzymskiej Narodu Niemieckiego do likwidacji przez świeckie państwa terytorialne księstw i rządów duchowieństwa.24 marca 1803 roku naczelny urząd administracji prowincji zarządził przymusową kasatę większości klasztorów oraz upaństwowienie ich majątków. Według oficjalnej wersji miało to spowodować uzyskanie środków na wypłatę odszkodowań książętom świeckim za utratę ich posiadłości zagarniętych przez Napoleona po lewej stronie Renu. W rzeczywistości książęta ci wzbogacili się znacznie kosztem żyjących dawniej w ich sąsiedztwie duchownych. Również książęta nie żądający odszkodowań dostali prawo do konfiskaty własności kościelnej. Prawie wszystkie stany Rzeszy zostały rozwiązane, miasta Rzeszy utraciły swą niezależność (mediatyzacja). Około 95 000 km2 gruntów zmieniło właścicieli. Ponad trzy miliony mieszkańców dostało się pod panowanie innego władcy.

Skutki społeczne i polityczne były ogromne. Wspólnoty zakonne zostały wypędzone ze swoich klasztorów, świecki personel zwolniony i pozbawiony pracy. Wiele zadań duszpasterskich, socjalno-charytatywnych i pedagogicznych nie było już kontynuowanych. Z perspektywy oświeceniowej klasztory były uważane za nieproduktywne i wsteczne, przy czym nie uwzględniano ich społecznych osiągnięć i zasług.

Kościół sam przyczynił się do powstania objawów rozkładu, kiedy to wielu jego reprezentantów poprzez pańskie rytuały i zbytkowny styl życia zaniedbało głoszenie i umacnianie wiary. Wyrok ówczesnych, krytycznie do kościoła nastawionych kręgów, jest jednak nie do utrzymania ze względu na to, że dotknął wszystkich be zwyjątku.
Na koniec kościół okazał się być przegranym tej batalii, lecz upadek kościoła Rzeszy oznaczał zarazem przejście w inny wymiar. Dotychczasowi bierni poddani kościoła mieli już w XIX wieku przeobrazić się w jego aktywnych członków, współtworzących nowe życie duchowe i społeczne.

Uchwała Sejmu Rzeszy z 1803 roku. Kopia

Cesarz Napoleon I, w: Hermann Müller-Bohn, Niemieckie wojny wyzwoleńcze, Historia Niemiec lat 1806-1815, t.1, wyd. Paul Kittel

Podział terytorialny w 1806 r. Z: Mały atlas niemieckiej historii terytorialnej, Bonn 1991, mapa 10

Korona Rzeszy, II poł. X wieku, źródło: http://de.academic.ru/pictures/dewiki

Krzyż Rzeszy, ok. 1024/25, źródło: http://de.academic.ru/pictures/dewiki

dalej