Henryków
1810-2010
szczęśliwie zachowany klejnot cysterski

Założenie klasztorne Henryków zawdzięcza swój dzisiejszy dobry stan pozytywnym procesom, jakie zachodziły po 1810 roku. Początkowo miała tu swoją siedzibę orańska administracja dóbr. Część traktu wschodniego służyła za plebanię. W roku 1863 poprzez Wilhelminę Zofię Marię Luizę księżnę Oranii -Nassau (1824-1897), jedyną córkę księcia Wilhelma Orańskiego i późniejszego króla Wilhelma III Holenderskiego, Henryków dostał się we władanie rodziny wielkich książąt Saksonii-Weimaru. Od 1919 do 1945 roku był miejscem zamieszkania rodziny książęcej.
Dzięki szeroko zakrojonym pracom konserwatorskim budynki i ogrody zachowały swoją pierwotną strukturę i aż do roku 1945 przedstawiały widok prawie nienaruszonego barokowego założenia klasztornego. Podczas zmian dokonanych poza obszarem klasztoru osuszono Wielki i Stary Staw, nizinę na południe od klasztoru obsadzono drzewami iglastymi oraz poprowadzono przez wał Wielkiego Stawu nowe połączenie drogowe z Ziębicami.
Projekt romantycznego parku pejzażowego według wzoru parku pałacowego nad rzeką Ilm w Weimarze, autorstwa wrocławskiego architekta krajobrazu Eduarda Petzolda (1815-1891), zrealizowany został ok. roku 1863. Ogród klasztorny ze swoimi tarasami, odsłoniętymi schodami, balustradami, fontannami i statuami oraz pergolą przypominał teraz wspaniały ogród włoski. Dawny ogród braci zakonnych zamieniono na ogród w stylu angielskim, tzw. „Dolinę rozrywki”.
W roku 1945 Heinrichau przypadł Polsce i stał się Henrykowem.
Po zakończeniu wojny Armia Czerwona spustoszyła klasztor. Cenne sprzęty z dawnej prałatury, szafy i witryny, obrazy oraz flamandzkie gobeliny ze wspaniałych sal zostały wywiezione do Związku Radzieckiego, cenne parkietowe posadzki spalone w piecach, a zbiory biblioteczne rozproszone.
Po wypędzeniu ludności niemieckiej w 1946 roku przybyli do Henrykowa polscy osadnicy. Mnich cysterski z małopolskich Szczyrzyc podjął się opieki duszpasterskiej nad wiernymi, a w 1973 roku osada została podniesiona do rangi przeorstwa. 
Po wycofaniu się Armii Czerwonej rząd polski w trudnych warunkach podjął się restauracji obiektów. Znaczna część budynków została upaństwowiona, dawne pomieszczenia mieszkalne książąt oraz siedziba administracji dworskiej zostały przemienione na technikum rolnicze z internatem. W roku 1991 arcybiskup wrocławski Henryk Gulbinowicz założył w Henrykowie szkołę zamiejscową kształcącą kandydatów na urząd proboszcza.

Cytat: „Nowa właścicielka, Wielka Księżna Zofia, bardzo lubiła Henryków. Z zapisków Wandy Puttkamerowej, damy dworu księżnej (…) wynika, że Wielka Księżna z wielką miłością i osobistym zaangażowaniem zajęła się majątkiem henrykowskim i już wkrótce przekształciła go we wzorowe gospodarstwo, co nawet dla szczycącego się wysoko rozwiniętą kulturą rolną Śląska było czymś niecodziennym.”
Günther Grundmann: Dawny klasztor w Henrykowie i tradycja weimarska, w: Odblask lat przeżytych – o pięknych domach, dobrych przyjaciołach i starych rodzinach na Śląsku, Monachium 1972, str. 281

Herb dynastii weimarskiej z inicjałem Wielkiej Księżnej Zofii. Fot.: Romuald M. Sołdek

Oranżeria w Henrykowie. Fot.: Nicola Remig

Zdjęcie lotnicze Henrykowa. Fot.: Romuald M. Sołdek

Henryków, Sala Dębowa. Fot.: Romuald M. Sołdek

Klasztor Henryków. Miedzioryt Friedricha Gottloba Endlera, 1806 r.

Księżna Zofia Holenderska (1824-1897). Wikipedia

dalej

Säkularisation in Schlesien  © Dokumentations- und Informationszentrum für schlesische Landeskunde im HAUS SCHLESIEN 2010