Klasztor Jemielnica
1286-1810
Problemy bytowe, walka o przeżycie i krótki okres rozkwitu

Ze względu na częste pożary i zniszczenia akt, z czasów założycielskich klasztoru Jemielnica (łac. Gemelnici) znanych jest tylko niewiele faktów. Ufundowany on został przypuszczalnie w 1282 roku przez Bolesława I Opolskiego, zasiedlili go ok. 1286 roku cystersi z Rud, wspomagani przez mnichów z Jędrzejowa. Jemielnica posiadała już wiejski kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Starszego. Od roku 1303 kościołowi klasztornemu nadano dodatkowo patrocynium Wniebowzięcia Matki Boskiej.
Nowe założenie było skąpo wywianowane, tak że dochody ledwo wystarczały na utrzymanie członków konwentu. Dopiero przeniesienie klasztoru w 1297 roku do środka wsi oraz przejęcie kościoła parafialnego, zapobiegło degradacji do grangii. Jeszcze w XIV wieku konwent nie był w stanie zgromadzić środków na budowę nowego założenia klasztornego. Dopiero dzięki księciu Albertowi Strzeleckiemu, „drugiemu fundatorowi”, który w 1361 roku podarował zakonowi kilka wsi i młynów, można było zapewnić utrzymanie dla ok. 20 mnichów. Jemielnica pozostała jednak jednym z najbiedniejszych klasztorów cysterskich na wschód od Łaby i w całym okresie swego istnienia walczyła o przetrwanie i uniezależnienie się od klasztoru macierzystego.
Podobnie jak w Rudach, mnisi pierwszej generacji pochodzili z niemieckich rodzin mieszczańskich, co jednak uległo zmianie wraz z polonizacją miast. W XVI wieku doszło do niepowstrzymanego upadku dyscypliny. W roku 1585 opat Johann Bogulwaski był nawet podejrzewany o nakłanianie do zamordowania w Opolu biskupa z Rud Leonarda II. Także i najbardziej znany opat jemielnicki Johannes Nucius (1591-1620), który zasłynął jako kompozytor w dziedzinie ozdobnych technik kompozycyjnych, nie był w stanie uporządkować dyscypliny klasztornej. Rozporządzeniem opata generalnego z 1616 roku Jemielnica została przypisana dolnośląskiemu wikariuszowi zakonu cystersów i z pomocą pozostałych śląskich cystersów pod koniec XVII wieku mogła się rozwinąć i stać równoprawnym i samodzielnym opactwem. Po niszczącym pożarze, kościół i klasztor pod rządami opata Ludwiga Herda (1731-1747) zostały zbudowane na nowo przez pochodzącego z Karniowa/Czechy architekta Georga Friedricha Gansa i nadano im dzisiejszy reprezentacyjny wygląd.
Dobrą reputacja cieszyła się założona w 1750 roku szkoła łacińska, gdzie nauki pobierali zarówno niemieccy, jak i polscy uczniowie. W ostatnim okresie istnienia klasztoru konwent składał się przede wszystkim z mnichów mówiących po polsku. Oczekiwano od nich, żeby opanowali również język niemiecki.

„Wśród książęcych opactw Śląska Jemielnica grała rolę małego, ubogiego krewniaka, którego ze względów rodzinnych protekcjonalnie się kocha, który jednak nie jest zbytnio poważany.”
Nikolaus von Lutterotti: Opat Innozenz Fritsch – budowniczy krzeszowskiego kościoła przy opactwie, Świdnica 1935, str. 47

Klasztor Jemielnica, rysunek piórkiem Friedricha Bernharda Wernera, poł. XVIII w.

Widok ogólny założenia klasztornego, dawna prałatura i kościół.
Fot.: Nicola Remig

Nawa środkowa dawnego kościoła klasztornego.
Fot.: Nicola Remig

Tablica pamiątkowa poświęcona opatowi Johannesowi Nuciusowi. Fot.: Inge Steinsträßer

Kaplica Wszystkich Świętych, poświęcona w 1477 roku. Fot.: Inge Steinsträßer

dalej

Säkularisation in Schlesien  © Dokumentations- und Informationszentrum für schlesische Landeskunde im HAUS SCHLESIEN 2010