|
Lubiąż nad Odrą – pierwsze założenie cysterskie na Śląsku
Założenie klasztoru Lubiąż (łac. Abbatia Lubensis) jest ściśle związane z historią Śląska. To zasiedlone w 1163 przez piastowskiego księcia Bolesława I cystersami z Pforty/Saksonia-Anhalt miejsce, mogło się rozwijać dzięki swojemu korzystnemu położeniu komunikacyjnemu nad Odrą, niedaleko traktu Lipsk -Wrocław-Kraków (Via Regia).
Dokument założycielski z 1175 roku zawiera liczne przywileje, m.in. zezwolenie na osiedlanie Niemców na ziemi należącej do klasztoru i wyłączenie ich spod polskiego prawa. Polska dziesięcina w naturze zastąpiona została w osadach niemieckich dziesięciną płaconą w monecie. Szczególna pozycja Lubiąża widoczna była również w jego niezależności od jurysdykcji biskupiej.
Klasztor stał się bazą dla intensywnej działalności osadniczej na Wschodzie. Jego wpływ na rozwój Śląska w dziedzinie gospodarczej, duchowej i kulturowej był znaczący. Obok założenia wielu klasztorów siostrzanych, m.in. w Mogile pod Krakowem (1222), Henrykowie (1227) i Kamieńcu Ząbkowickim (1249) otrzymał Lubiąż nadzór nad klasztorem cysterek w Trzebnicy. Najazd Mongołów w 1241 roku uczynił duże spustoszenia na ziemiach należących do klasztoru lubiąskiego, a ponadto sytuacja prawna i polityczna całego Śląska stała się niepewna. W XIII i XIV wieku ponownie doszło do zmian własnościowych.
Opat lubiąski zdobył w XIV wieku świecką władzę w niemieckich i polskich wsiach oraz uzyskał pełną jurysdykcję na całym obszarze należącym do klasztoru.
W czasie wojen husyckich Lubiąż mocno ucierpiał. Odbudowa powiodła się dzięki pomocy klasztoru macierzystego z Pforty. W roku 1498 papież Aleksander VI nadał opatowi Andreasowi Hoffmannowi insygnia pontyfikalne (mitrę, pastorał i pierścień). Opat ciągle odbudowywał klasztor. Uporządkował dochody, wykupił wiele zastawów, ukończył w 1508 roku budowę kościoła klasztornego, wyposażył go w wiele cennych dzieł sztuki, naczynia liturgiczne oraz relikwie.
W XVI wieku na wskutek przejęcia władzy przez Habsburgów doszło do licznych konfliktów. Reformacja oraz długotrwały spór z biskupem wrocławskim o bezpośrednie podporządkowanie papieżowi, postawił klasztor i zakon przed nowymi wyzwaniami. Opat Matthäus Rudolf (1607-1636) uratował Lubiąż przed wewnętrznym i zewnętrznym upadkiem. Wykupił różne zastawione majątki i zadbał o upiększenie kościoła malowidłami. Dotkliwą zmianę na gorsze przyniosła wojna trzydziestoletnia. Klasztor i miejscowość Lubiąż były wielokrotnie plądrowane i pustoszone, opat i zakonnicy musieli uciekać do Wrocławia.
|
